Özel Bakım Merkezlerinin Erişilebilirlik Belgesi İhtiyacı Hakkında Danıştay Kararı
📜 Danıştay Karar Künyesi
10. Daire – 2021/3044 – 2024/2233 – 29.05.2024
🔎 Karar Özeti
Danıştay, Engelli Bireylere Yönelik Özel Bakım Merkezleri Yönetmeliği doğrultusunda, özel bakım merkezlerinin teşvik ödemeleri için gereken Erişilebilirlik Belgesi şartının, belirtilen süre içinde sağlanamaması halinde iptaline karar verilmesini talep eden davayı, dava konusu genelge yürürlükten kalktığı için incelenecek bir yönü kalmadığı gerekçesiyle reddetti.
Karar İçeriği
T.C. D A N I Ş T A Y ONUNCU DAİRE Esas No : 2021/3044 Karar No : 2024/2233 DAVACI : … San. Tic. Ltd. Şti. DAVALI : … Bakanlığı (Mülga … Bakanlığı) VEKİLİ : Huk. Müş. … DAVANIN KONUSU : Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı (Mülga Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı) Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü’nün 23/03/2021 tarih ve 2021/2 sayılı, “Özel Bakım Merkezlerinde Kalite Yönetimi ve Hizmet Standartları ile Erişilebilirlik Belgesi Hk.” konulu Genelgesinin; “Genelge yayımlandıktan sonra halen faaliyetine devam eden ve TS EN ISO 9001:2015 KYS Belgesine sahip olan merkezlere 31/12/2021 tarihine kadar teşvik ödemesi yapılır. Teşvik ödemesinin 31/12/2021 tarihinden sonra devam ettirilebilmesi için, bu merkezler tarafından 31/12/2021 tarihine kadar TS EN ISO 9001:2015 KYS Belgesine ek olarak erişilebilirlik mevzuatına uygunluğu komisyonca belirlenerek Valilik tarafından verilen Erişilebilirlik Belgesinin de alınması gerekir. 31/12/2021 tarihinden sonra TS EN ISO 9001:2015 KYS Belgesi ve Erişilebilirlik Belgesi bulunmayan merkezlere teşvik ödemesi yapılmaz.” kısmının iptaline karar verilmesi istenilmektedir. DAVACININ İDDİALARI : 04/11/2016 tarih ve 29878 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Engelli Bireylere Yönelik Özel Bakım Merkezleri Yönetmeliği’nin 66. maddesinde, teşvik ödemesinin yapılabilmesi anılan Yönetmeliğin 39. maddesinin 2. fıkrasında belirtilen standartların sağlanması şartına bağlanmakla birlikte Yönetmeliğin 66. maddesi ile 39. maddesi arasında teşvik uygulamasına konu standartların somutlaştırılması çerçevesinde ciddi bir çelişki bulunduğu ve standartların belirlenmesinin davalı idarenin takdirine bırakıldığı, takdir yetkisi kapsamında da dava konusu Genelge ile yürürlükten kaldırılmış olan 07/06/2017 tarih ve 2017/06 sayılı Genelgede halen faaliyetine devam eden merkezlere teşvik ödemesinin devam ettirilebilmesi için bu merkezler tarafından Genelgenin yayımı tarihinden itibaren altı ay içerisinde TS EN ISO 9001:2015 kalite yönetim sistemi (KYS) belgesinin alınması şartının getirildiği, dava konusu Genelge ile de TS EN ISO 9001:2015 KYS belgesine ek olarak erişilebilirlik mevzuatına uygunluğu ilgili komisyonca belirlenerek Valiliklerce verilecek Erişilebilirlik Belgesinin de alınmasının şart koşulduğu, dava konusu Genelge ile dokuz aylık son derece kısıtlı bir süre içerisinde TS EN ISO 9001:2015 KYS belgesine ek olarak erişilebilirlik belgesine sahip olma koşulunu sağlamalarının istenilmesinin özel bakım merkezlerinin kazanılmış haklarının ihlali niteliğinde olduğu, kamuda aynı hizmeti veren bakım merkezlerine erişilebilirlik belgesi koşulu aranmazken özel sektörde faaliyet gösteren özel bakım merkezleri açısından erişilebilirlik belgesinin aranmasının eşitlik ilkesine aykırı olduğu, özel bakım merkezlerinin kısıtlı kaynakları ile erişilebilirlik belgesi almak üzere düzenleme ve değişiklikler yapmak istemesi halinde dahi 31/12/2021 tarihine kadar verilen sürenin hem kısa olduğu hem de erişilebilirlik şartlarının sağlanabilmesi için yapılacak yoğun tadilat ve inşaat işlerinin halihazırda hizmet sunulan engellilere koronavirüs bulaşma riskini artıracağı, ek olarak dokuz aylık kısa bir sürede yapılacak yoğun inşaat ve tadilat işlerinin doğasında bulunan gürültü ve hareketin de ayrıca engellilerin agresif hale gelmesine ve huzurlarının kaybolmasına neden olacağı, dava konusu Genelge ile getirilen düzenlemenin Engelli Bireylere Yönelik Özel Bakım Merkezleri Yönetmeliği ile özel bakım merkezlerine tanınan imkanları daralttığı ileri sürülmektedir. DAVALININ SAVUNMASI : Dava konusu Genelgenin, 1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile tanınan görev ve yetkiler uyarınca yayımlandığı, 5378 sayılı Engelliler Hakkında Kanun’da umuma açık hizmet veren her türlü yapının bu Kanunun yürürlüğe girdiği 07/07/2005 tarihinden itibaren sekiz yıl içinde engellilerin erişebilirliğine uygun duruma getirileceği kuralına yer verildiği, söz konusu sürenin 07/07/2013 tarihinde dolduğu, 20/07/2013 tarih ve 28713 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Erişilebilirlik İzleme ve Denetleme Yönetmeliği ile umuma açık hizmet veren her türlü yapılar ve açık alanlar ile toplu taşıma araçlarında erişilebilirliğin sağlanıp sağlanmadığının kurulan komisyonlar eliyle denetleneceğinin düzenlendiği, özel bakım merkezlerinin de Engelli Bireylere Yönelik Özel Bakım Merkezleri Yönetmeliği çerçevesinde umuma açık olarak engelli bireylere hizmet verdiği dikkate alındığında bu merkezlerin hizmet binalarının erişilebilirlik standartlarına uygun olarak faaliyet göstermesi gerektiği, 04/11/2016 tarih ve 29878 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Engelli Bireylere Yönelik Özel Bakım Merkezleri Yönetmeliği’nin 7. maddesinin 2. fıkrasının (b) bendi uyarınca halihazırda hizmet vermekte olan ve yeni açılacak özel bakım merkezlerinin tümünün hizmet binalarının erişilebilirlik standartlarına uygun olması gerektiği, dava konusu Genelge ile özel bakım merkezlerine yapılacak teşvik ödemesi için erişilebilirlik belgesi alınması şartı getirilerek engellilerin hizmet aldığı bakım merkezlerinde toplumsal hayata katılımlarının sağlanmasının ve bakım merkezinin engelli bireylere verdiği hizmetin kalitesinin artırılmasının amaçlandığı, erişilebilirlik belgesine sahip olan merkezlerde engellilerin merkez içerisinde bağımsız hareket etme imkânına sahip olduğu, aynı zamanda bir afet anında tahliyelerinin de kolaylaşacağı, 2013 yılı itibarıyla sağlanması gereken erişilebilirlik standartlarına ilişkin belgenin alınması için 2021 yılı sonuna kadar süre verilmesi karşısında dava konusu Genelgede öngörülen sürenin kısa olduğu yönündeki iddianın gerçek dışı olduğu, dava konusu Genelgede özel bakım merkezlerinin hak ediş ücretlerine ilişkin bir düzenleme ve değişikliğin bulunmadığı, sadece teşvik ödemesine ilişkin düzenleme yapılmış olması nedeniyle kazanılmış hak ihlalinin söz konusu olmadığı savunulmaktadır. DANIŞTAY TETKİK HAKİMİ : … DÜŞÜNCESİ :.Dava konusu Genelgenin 27/07/2022 tarih ve 2022/04 sayılı Genelge ile yürürlükten kaldırılmış olması nedeniyle konusu kalmayan dava hakkında karar verilmesine yer olmadığı yönünde karar verilmesi gerektiği düşünülmektedir. DANIŞTAY SAVCISI : … DÜŞÜNCESİ : Dava, Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü’nün 23/03/2021 tarih ve 2021/2 sayılı, “Özel Bakım Merkezlerinde Kalite Yönetimi ve Hizmet Standartları ile Erişilebilirlik Belgesi Hakkında” konulu Genelgesinin; “Genelge yayımlandıktan sonra halen faaliyetine devam eden ve TS EN ISO 9001:2015 KYS Belgesine sahip olan merkezlere 31/12/2021 tarihine kadar teşvik ödemesi yapılır. Teşvik ödemesinin 31/12/2021 tarihinden sonra devam ettirilebilmesi için, bu merkezler tarafından 31/12/2021 tarihine kadar TS EN ISO 9001:2015 KYS Belgesine ek olarak erişilebilirlik mevzuatına uygunluğu komisyonca belirlenerek Valilik tarafindan verilen Erişilebilirlik Belgesinin de alınması gerekir. 31/12/2021 tarihinden sonra TS EN ISO 9001:2015 KYS Belgesi ve Erişilebilirlik Belgesi bulunmayan merkezlere teşvik ödemesi yapılmaz” kısmının iptali istemiyle açılmıştır. 5378 sayılı Engelliler Hakkında Kanun’un Geçici 2.maddesinde de “Kamu kurum ve kuruluşlarına ait mevcut resmî yapılar, mevcut tüm yol, kaldırım, yaya geçidi, açık ve yeşil alanlar, spor alanları ve benzeri sosyal ve kültürel alt yapı alanları ile gerçek ve tüzel kişiler tarafından yapılmış ve umuma açık hizmet veren her türlü yapılar bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren sekiz yıl içinde engellilerin erişebilirliğine uygun duruma getirilir.” hükmü yer almıştır. 2828 sayılı Sosyal Hizmetler Kanun’unun Açılış izni ve standartlar başlıklı 34. maddesinde “Kurum dışındaki kamu kurum ve kuruluşları ile gerçek kişiler ve özel hukuk tüzelkişilerince bu Kanun kapsamına giren sosyal hizmet kuruluşlarının kurulmasına, teşvik edilmesine ve açılış izinlerinin verilmesine, varsa ücret tarifelerinin tespitine ilişkin usul ve esaslar ile bu kuruluşların hizmet ve personel standartları bir yönetmelikle düzenlenir.” kuralına, Ek 7.maddesinin 3. fıkrasında da “Bakıma ihtiyacı olan engellilere sunulacak bakım hizmet modeline ve kapsamına, bakım hizmetinden yararlanabileceklerin başvuru şekline, bu hizmetleri verecek olan gerçek ve tüzel kişiler tarafından açılacak kuruluşlara açılış izni verilmesine, çalışmasına, denetimine, ücretlendirilmesine, idari para cezalarının ve kapatılma işlemlerinin uygulanmasına, özel bakım merkezlerine bakım hizmeti karşılığı yapılacak ödemelere ve bakım hizmeti veren resmî kurumlara yapılacak yardımlara ilişkin usul ve esaslar, Sağlık Bakanlığının görüşü alınarak Maliye Bakanlığı ile Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığınca müştereken çıkarılan yönetmelikle belirlenir.” kuralına yer verilmiştir. Engelli Bireylere Yönelik Özel Bakım Merkezleri Yönetmeliğinin Merkez binasının kullanımı ve fiziksel şartları başlıklı 7. Maddesinin 1. fıkrasında Merkez binasının sadece engelli bireylere yönelik hizmetler için kullanılacağı, 2. fıkrasının (b) bendinde, Merkez binasının Bakanlık tarafından TSE Standartları ve hizmet verilen engelli gruplarının özellikleri dikkate alınarak hazırlanan uygulama kılavuzunda belirlenen erişilebilirlik standartlarına uygun olması gerektiği, Hizmet içi eğitim, kalite standartları başlıklı 39.maddesinin 2. fıkrasında Merkezlerin kalite yönetim ve hizmet standartlarının Bakanlık tarafından belirleneceği, Teşvik başlıklı 66.maddesinde ise “Bakıma ihtiyacı olan engelli bireylerin yeterli yaşam standardına ulaştırılması, yaşam kaliteleri ile aldıkları hizmetlerin iyileştirilmesi, memnuniyet düzeylerinin artırılması ile yatılı özel bakım merkezlerinin personel, hizmet ve kalite standardının yükseltilmesi amacıyla, bu Yönetmeliğin 39 uncu maddesinin ikinci fıkrasında belirtilen standartları sağlayan anılan merkezlere bakıma ihtiyacı olan her bir engelli birey için her ay 5251 gösterge rakamı ile memur aylık katsayısının çarpımı sonucu bulunacak tutarda teşvik verilir.” kuralına yer verilmiştir. Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğünün 2021/2 sayılı Genelgesinin davaya konu bölümünde “Genelge yayımlandıktan sonra halen faaliyetine devam eden ve TS EN IS0 90091:2015 KYS Belgesine sahip olan merkezlere 31.12.2021 tarihine kadar teşvik ödemesi yapılır. Teşvik ödemesinin 31.12.2021 tarihinden sonra devam ettirilebilmesi için, bu merkezler tarafından 31.12.2021 tarihine kadar TS EN ISO 9001:2015 KYS Belgesine ek olarak erişilebilirlik mevzuatına uygunluğu komisyonca belirlenerek Valilik tarafından verilen Erişilebilirlik Belgesinin de alınması gerekir. 31.12.2021 tarihinden sonra TS EN IS0 9001:2015 Belgesi ve Erişilebilirlik Belgesi bulunmayan merkezlere teşvik ödemesi yapılmaz. Ancak; daha sonraki bir tarihte ilgili belgelerin alınması durumunda belge tarihi itibariyle teşvik ödemesi tekrar başlatılır. Söz konusu belgeleri daha önce almış olan merkezler teşvikten yararlanmaya devam edeceklerdir.” düzenlemesine yer verilmiştir. Anayasa ve Engelliler Hakkında Kanun ile engelli bireylerin tüm hak ve hizmetlerden faydalanmaları için fırsat eşitliği sağlanması, bağımsız yaşayabilmeleri ve topluma tam ve etkin katılımları için erişilebilirliğin sağlanması amaçlanmış , bunun için engellilere yönelik hizmet veren kurum ve kuruluşlar ile diğer ilgililere de bir kısım sorumluluklar getirilerek gerçek ve tüzel kişiler tarafından yapılmış ve umuma açık hizmet veren her türlü yapıların engellilerin erişebilirliğine uygun duruma getirilmesi kural olarak benimsenmiştir. Buna göre münhasıran engelli bireylere yönelik hizmet sunan merkezlerin erişilebilirliğe uygun olarak düzenlenmesi gerekeceği izahtan varestedir. Nitekim Engelli Bireylere Yönelik Özel Bakım Merkezleri Yönetmeliğinde Merkez binasının Bakanlık tarafından TSE Standartları ve hizmet verilen engelli gruplarının özellikleri dikkate alınarak hazırlanan uygulama kılavuzunda belirlenen erişilebilirlik standartlarına uygun olması gerektiği düzenlenmiş ve bu standartları sağlayan merkezlere teşvik verilmesi kurala bağlanmıştır. Bu durumda özü itibariyle 31/12/2021 tarihinden sonra Erişilebilirlik Belgesi bulunmayan merkezlere teşvik ödemesi yapılmayacağı yönündeki dava konusu düzenlemede üst hukuk normlarına ve kamu yararı ve hizmet gerekleri yönünden hukuka aykırılık bulunmamaktadır. Açıklanan nedenlerle, davanın reddi gerektiği, düşünülmektedir. TÜRK MİLLETİ ADINA Karar veren Danıştay Onuncu Dairesince, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü: MADDİ OLAY VE HUKUKİ SÜREÇ: 04/11/2016 tarih ve 29878 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Engelli Bireylere Yönelik Özel Bakım Merkezleri Yönetmeliği uyarınca özel bakım merkezlerinin kalite yönetimi ve hizmet standartları ile teşvik şartları, bu merkezlerde kullanılacak defter ve formlara dair usul ve esaslar, 07/06/2017 tarih ve 2017/06 sayılı Genelge ile belirlenmişken; dava konusu 23/03/2021 tarih ve 2021/2 sayılı, “Özel Bakım Merkezlerinde Kalite Yönetimi ve Hizmet Standartları ile Erişilebilirlik Belgesi Hk.” konulu Genelge ile anılan Genelge yürürlükten kaldırılmış ve özel bakım merkezlerinde kalite yönetimi, hizmet standartları, erişilebilirlik belgesi ve teşvik şartları hususlarında yeni düzenlemeler yapılmıştır. Davacı tarafından; 23/03/2021 tarih ve 2021/2 sayılı Genelgenin; “Genelge yayımlandıktan sonra halen faaliyetine devam eden ve TS EN ISO 9001:2015 KYS Belgesine sahip olan merkezlere 31/12/2021 tarihine kadar teşvik ödemesi yapılır. Teşvik ödemesinin 31/12/2021 tarihinden sonra devam ettirilebilmesi için, bu merkezler tarafından 31/12/2021 tarihine kadar TS EN ISO 9001:2015 KYS Belgesine ek olarak erişilebilirlik mevzuatına uygunluğu komisyonca belirlenerek Valilik tarafından verilen Erişilebilirlik Belgesinin de alınması gerekir. 31/12/2021 tarihinden sonra TS EN ISO 9001:2015 KYS Belgesi ve Erişilebilirlik Belgesi bulunmayan merkezlere teşvik ödemesi yapılmaz.” kısmının iptaline karar verilmesi istemiyle bakılan dava açılmıştır. İNCELEME VE GEREKÇE: 04/11/2016 tarih ve 29878 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Engelli Bireylere Yönelik Özel Bakım Merkezleri Yönetmeliğinin “Hizmet içi eğitim, kalite standartları” başlıklı 39. maddesinin 2. fıkrasında, “Merkezlerin kalite yönetim ve hizmet standartları Bakanlık tarafından belirlenir.”; “Teşvik” başlıklı 66. maddesinin dava konusu Genelgenin yayımlandığı tarihte yürürlükte olan halinde, “(1) Bakıma ihtiyacı olan engelli bireylerin yeterli yaşam standardına ulaştırılması, yaşam kaliteleri ile aldıkları hizmetlerin iyileştirilmesi, memnuniyet düzeylerinin artırılması ile yatılı özel bakım merkezlerinin personel, hizmet ve kalite standardının yükseltilmesi amacıyla, bu Yönetmeliğin 39 uncu maddesinin ikinci fıkrasında belirtilen standartları sağlayan anılan merkezlere bakıma ihtiyacı olan her bir engelli birey için her ay 5251 gösterge rakamı ile memur aylık katsayısının çarpımı sonucu bulunacak tutarda teşvik verilir.”; “Kalite yönetim ve hizmet standartlarına geçiş süresi” başlıklı Geçici 8. maddesinin 1. fıkrasında, “39 uncu maddenin ikinci fıkrasında belirtilen standartlar, Bakanlık tarafından bu Yönetmeliğin yayımı tarihinden itibaren altı ay içinde belirlenir. Merkezler, Bakanlık tarafından belirlenen bu standartlara altı ay içinde uygunluk sağlamak zorundadır.”; “Kalite yönetim ve hizmet standartlarına göre teşvik uygulanması” başlıklı Geçici 9. maddesinde ise, “Bu Yönetmeliğin yayımı tarihinde faaliyette bulunan yatılı özel bakım merkezlerine 39 uncu maddenin ikinci fıkrasında belirtilen standartları sağlayıncaya kadar teşvik ödemesi yapılır. Ancak, geçici 8 inci maddede belirlenen sürenin sonunda 39 uncu maddenin ikinci fıkrasında belirtilen standartları sağlayan merkezlere, 66 ncı madde hükümlerine göre teşvik ödemesine devam olunur.” düzenlemeleri yer almaktadır. Dava konusu Genelge ile, Engelli Bireylere Yönelik Özel Bakım Merkezleri Yönetmeliğinin Geçici 8. ve 9. maddelerinde öngörülen teşvik uygulaması hükümleri uyarınca; halen faaliyetine devam eden ve TS EN ISO 9001:2015 KYS Belgesine sahip olan merkezlere 31/12/2021 tarihinden sonra teşvik ödemesinin devam ettirilebilmesi için, bu merkezler tarafından 31/12/2021 tarihine kadar 07/06/2017 tarih ve 2017/06 sayılı Genelgede belirtilen TS EN ISO 9001:2015 KYS Belgesine ek olarak erişilebilirlik mevzuatına uygunluğu komisyonca belirlenerek Valilik tarafından verilen Erişilebilirlik Belgesinin de alınması şartı getirilmiş, anılan tarihten sonra TS EN ISO 9001:2015 KYS Belgesi ve Erişilebilirlik Belgesi bulunmayan merkezlere teşvik ödemesi yapılmayacağı düzenlenmiş; 31/12/2021 tarihinde alınan Bakan oluru ile de Erişilebilirlik Belgesi alınmasına ilişkin süre 31/12/2022 tarihine kadar uzatılmıştır. 23/07/2022 tarih ve 31901 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Engelli Bireylere Yönelik Özel Bakım Merkezleri Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelikle 66. maddeye ek fıkralar eklenmiş ve bu ek fıkralarla dava konusu Genelgeden farklı olarak erişilebilirlik belgesi 66. maddenin 1. fıkrası kapsamında yapılan teşvik ödemesinin bir şartı olarak değil, 66. maddeye yeni eklenen 2. fıkra uyarınca yapılacak ilave teşvik ödemesinin bir şartı olarak düzenlenmiştir. Engelli Bireylere Yönelik Özel Bakım Merkezleri Yönetmeliğinde 23/07/2022 tarihinde yapılan değişiklikleri takiben davalı idarece yayımlanan 27/07/2022 tarih ve 2022/04 sayılı Genelgede; Yönetmeliğin 66. maddesinin 1. fıkrası kapsamında teşvik ödemesinin devam ettirilebilmesi için TS EN ISO 9001:2015 KYS Belgesine sahip olmak yeterli görülmüş, anılan madde kapsamında ana teşvik ödemesi yapılabilmesi için Erişilebilirlik Belgesi alınması şartına yer verilmemiş, Erişilebilirlik Belgesi 66. maddenin 2. fıkrası kapsamında yapılacak ilave teşviğin bir şartı olarak kabul edilmiş ve dava konusu Genelge yürürlükten kaldırılmıştır. Bu itibarla; 27/07/2022 tarih ve 2022/04 sayılı Genelge ile gerek özel bakım merkezlerine yapılacak teşvik ödemelerine ilişkin olarak dava konusu Genelgede öngörülenden daha farklı bir yöntemin belirlenmiş olması gerekse de dava konusu Genelgenin tümüyle yürürlükten kaldırılmış olması nedeniyle esasının incelenme olanağı kalmayan dava hakkında karar verilmesine hukuken olanak bulunmamaktadır. KARAR SONUCU : Açıklanan nedenlerle; 1. Konusu kalmayan dava hakkında KARAR VERİLMESİNE YER OLMADIĞINA, 2..Ayrıntısı aşağıda gösterilen toplam … TL yargılama giderinin davanın açılmasına sebebiyet veren davalı idareden alınarak davacıya verilmesine, 3. Posta gideri avansından artan tutarın kararın kesinleşmesinden sonra davacıya iadesine, 4. Bu kararın tebliğ tarihini izleyen 30 (otuz) gün içerisinde Danıştay İdari Dava Daireleri Kuruluna temyiz yolu açık olmak üzere, 29/05/2024 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.Paylaş:
